نحوه نصب اسکافلد
نصب اسکافلد یک فرآیند حیاتی در پروژه‌های ساختمانی است که ایمنی و پایداری سازه موقت را تضمین می‌کند. این سازه‌های فولادی، به عنوان داربست‌های مدولار، امکان دسترسی به ارتفاعات را فراهم می‌آورند و نقش کلیدی در کفراژبندی و بتن‌ریزی دارند. نحوه نصب صحیح اسکافلد برای جلوگیری از حوادث و افزایش بهره‌وری پروژه از اهمیت بالایی برخوردار است.
اسکافلد، ستون فقرات ایمنی در ارتفاع
اسکافلد یا همان داربست فلزی، سازه‌ای موقت و مستحکم است که در صنعت ساختمان‌سازی و پروژه‌های عمرانی برای ایجاد بستری ایمن جهت فعالیت کارگران، دسترسی به نقاط مرتفع و تحمل بارهای ناشی از قالب‌بندی و بتن‌ریزی به کار می‌رود. کاربرد حیاتی آن در طیف وسیعی از سازه‌ها از ساختمان‌های چندطبقه گرفته تا پل‌ها و دکل‌ها، آن را به ابزاری بی‌بدیل تبدیل کرده است. در واقع، بدون اسکافلد، بسیاری از عملیات ساختمانی در ارتفاع یا حتی در ترازهای پایین‌تر که نیاز به تکیه‌گاه موقت دارند، عملاً غیرممکن خواهند بود.
نصب صحیح و اصولی اسکافلد نه تنها یک الزام فنی، بلکه یک ضرورت ایمنی مطلق است. هرگونه سهل‌انگاری در فرآیند < ب>نصب اسکافلد می‌تواند به فجایع انسانی و مالی جبران‌ناپذیری منجر شود. یک اسکافلد به درستی نصب شده، بار و فشار را به طور یکنواخت توزیع می‌کند، پایداری سازه را تضمین می‌کند و محیط کاری امن برای تمامی افراد فراهم می‌آورد. در مقابل، نصب نادرست می‌تواند منجر به فروپاشی سازه، آسیب به اموال و متأسفانه، جراحات جدی یا مرگ کارگران شود. به همین دلیل، درک عمیق از مراحل <ب>نحوه نصب اسکافلد و رعایت دقیق استانداردهای ایمنی برای تمامی دست‌اندرکاران پروژه‌های ساختمانی ضروری است.
آشنایی با انواع اسکافلد و کاربرد آن‌ها در نصب
اسکافلدها بر اساس طراحی و نحوه اتصال اجزایشان به انواع مختلفی دسته‌بندی می‌شوند که هر یک برای کاربردهای خاصی بهینه شده‌اند. شناخت این تفاوت‌ها برای انتخاب نوع مناسب و درک <ب>مراحل نصب اسکافلد هر کدام بسیار مهم است. سه نوع رایج اسکافلد شامل مثلثی، چکشی و کاپلاک هستند.
اسکافلد مثلثی (فریم مثلثی یا امگا)
اسکافلد مثلثی، که به دلیل قاب‌های مثلثی شکلش به این نام معروف است، یکی از پرکاربردترین انواع اسکافلد به شمار می‌رود. ویژگی اصلی این نوع، اتصال نر و مادگی فریم‌ها به یکدیگر است که سرعت <ب>نصب اسکافلد مثلثی را به شدت بالا می‌برد. این سیستم نیازی به بست یا ابزار خاصی برای اتصال اولیه فریم‌ها ندارد و قطعات به سادگی روی هم قرار می‌گیرند. قاب‌های مثلثی در ابعاد مختلفی مانند ۰.۵، ۰.۷۵ و ۱ متری تولید می‌شوند که امکان تنظیم ارتفاع دقیق را فراهم می‌کنند. این نوع اسکافلد به دلیل قابلیت تحمل باربری بالا، عمدتاً در کفراژبندی سقف‌های بتنی، زیرسازی پل‌ها و سازه‌های با دهانه بزرگ مورد استفاده قرار می‌گیرد. پایداری آن از طریق اتصالات مورب ثابت تأمین می‌شود. مزیت اصلی آن سادگی و سرعت <ب>آموزش نصب اسکافلد برای کارگران مبتدی است، اما همچنان نیاز به دقت در تراز کردن اولیه و تثبیت صحیح پایه‌ها دارد.
اسکافلد چکشی (ستاره‌ای)
اسکافلد چکشی، که به سیستم اتصال گوه و چکش خود شهرت دارد، از پایداری و استحکام بسیار بالایی برخوردار است. در این سیستم، لوله‌های افقی و مورب به روشی خاص و با استفاده از چکش به کلاهک‌های دیسکی شکل روی لوله‌های عمودی متصل می‌شوند. این نوع اسکافلد به دلیل اتصال محکم و قابلیت انطباق با زوایا و اشکال مختلف، برای سازه‌های سنگین، نماکاری، دکل‌های نفتی و پتروشیمی، و همچنین در فضاهای صنعتی پیچیده بسیار مناسب است. <ب>نصب اسکافلد چکشی نیاز به دقت بیشتری در جاگذاری گوه و ضربه زدن با چکش دارد تا اتصال کاملاً محکم شود. هرچند سرعت نصب آن ممکن است کمی کمتر از نوع مثلثی باشد، اما انعطاف‌پذیری و مقاومت آن در برابر بارهای دینامیک و نیروهای جانبی، آن را به گزینه‌ای ایده‌آل برای پروژه‌های با حساسیت بالا تبدیل می‌کند. استفاده از ابزارهای مناسب برای کوبیدن گوه و اطمینان از قرارگیری صحیح آن در شیارها، از نکات کلیدی در آموزش نصب اسکافلد چکشی است.
اسکافلد کاپلاک (فنجانی)
سیستم اسکافلد کاپلاک، با اتصالات گره‌ای یا فنجانی خود، یکی از انعطاف‌پذیرترین و چندمنظوره‌ترین انواع اسکافلد محسوب می‌شود. در این سیستم، لوله‌های افقی و مورب به وسیله قفل‌های فنجانی شکل به لوله‌های عمودی (استانداردها) متصل می‌شوند. هر نقطه اتصال می‌تواند تا چهار اتصال افقی را پشتیبانی کند که این ویژگی، امکان ایجاد سازه‌های پیچیده و انحنا‌دار را فراهم می‌آورد. نصب اسکافلد کاپلاک به دلیل انعطاف‌پذیری بالا، برای پروژه‌هایی با اشکال هندسی نامنظم، سازه‌های منحنی، دکل‌های مخابراتی، و در مواردی که نیاز به عبور از موانع خاصی وجود دارد، ایده‌آل است. اگرچه ممکن است مراحل نصب اسکافلد کاپلاک کمی زمان‌برتر از نوع مثلثی باشد، اما توانایی آن در تحمل بارهای سنگین و ایجاد سازه‌های با پایداری بالا در فضاهای چالش‌برانگیز، ارزش این زمان اضافی را دارد. دقت در جاگذاری صحیح قطعات در داخل کاپ‌ها و محکم کردن آن‌ها برای جلوگیری از هرگونه لقی بسیار مهم است.
تفاوت‌های کلیدی در فرآیند نصب اسکافلد هر نوع در درجه اول به نوع اتصالات آن‌ها برمی‌گردد. اسکافلد مثلثی با اتصال نر و مادگی، سرعت بالایی دارد و نیاز به ابزار خاصی جز تراز و آچار تنظیم سرجک ندارد. اسکافلد چکشی و کاپلاک، هرچند به ترتیب با چکش و قفل‌های فنجانی نیاز به دقت بیشتری در مونتاژ دارند، اما پایداری و انعطاف‌پذیری بیشتری در سازه‌های پیچیده ارائه می‌دهند. در هر سه نوع، اطمینان از سلامت قطعات، تراز بودن سطح و رعایت استانداردهای ایمنی نصب اسکافلد از اصول لاینفک هستند.
شناخت اجزای اصلی اسکافلد: گام اول برای نصب صحیح
قبل از شروع هرگونه عملیات نصب اسکافلد، درک کامل از اجزای اسکافلد و نحوه اتصال آن‌ها به یکدیگر از اهمیت حیاتی برخوردار است. هر قطعه نقش مشخصی در پایداری، تحمل بار و ایمنی کلی سازه اسکافلد ایفا می‌کند.
پایه (Frame)
پایه یا فریم، ستون فقرات اصلی اسکافلد را تشکیل می‌دهد و وظیفه انتقال بار از سطوح بالاتر به زمین را بر عهده دارد. فریم‌ها در انواع و ابعاد مختلفی تولید می‌شوند، مثلاً فریم‌های ۰.۵ متری، ۰.۷۵ متری و ۱ متری که امکان تنظیم دقیق ارتفاع اسکافلد را فراهم می‌کنند. جنس آن‌ها معمولاً از لوله‌های فولادی مستحکم است. در نصب اسکافلد مثلثی، این فریم‌ها خود به شکل مثلثی هستند و به صورت نر و مادگی به یکدیگر متصل می‌شوند، در حالی که در اسکافلد چکشی و کاپلاک، فریم‌های عمودی (استانداردها) لوله‌های راست هستند که اتصالات افقی و مورب به آن‌ها متصل می‌شوند. بررسی دقیق فریم‌ها برای اطمینان از عدم وجود هرگونه خمیدگی، درز یا نقص جوش قبل از نصب، از اصول اولیه ایمنی است.
کفشک (Base Plate)
کفشک‌ها صفحاتی مربعی یا گرد هستند که در زیر پایه‌های عمودی اسکافلد قرار می‌گیرند. اهمیت اصلی کفشک‌ها در توزیع یکنواخت بار وارده از اسکافلد به سطح زمین و جلوگیری از نشست کردن پایه‌ها به خصوص در زمین‌های سست است. استفاده از کفشک‌های مناسب و در صورت لزوم، قرار دادن تخته یا بتن در زیر آن‌ها، گام اول و بسیار مهم در تثبیت و سفت کاری اسکافلد است. کفشک و سرجک اسکافلد پایه و اساس پایداری سازه را تشکیل می‌دهند.
سرجک قابل رگلاژ (Adjustable Jack)
سرجک‌های قابل رگلاژ، پیچ‌های بلندی هستند که در قسمت بالایی یا پایینی فریم‌های اسکافلد قرار می‌گیرند و برای تنظیم دقیق ارتفاع و تراز کردن سطح اسکافلد به کار می‌روند. این ابزار به ویژه در زمین‌های ناهموار یا برای تنظیم دقیق ارتفاع سقف در عملیات کفراژبندی ضروری هستند. با چرخاندن پیچ سرجک، می‌توان ارتفاع را به صورت میلی‌متری تنظیم کرد و از تراز بودن کامل سازه اطمینان حاصل نمود. استفاده صحیح از سرجک‌ها در جلوگیری از وارد آمدن بارهای نامتقارن به اسکافلد و حفظ پایداری آن نقش کلیدی دارد.
مهارهای افقی و مورب (Braces)
مهارهای افقی و مورب، عناصری هستند که استحکام جانبی اسکافلد را تأمین می‌کنند. مهارهای افقی (لجرها) لوله‌هایی هستند که فریم‌های عمودی را در یک ارتفاع مشخص به هم متصل می‌کنند و مهارهای مورب (دیوارهای ضربدری یا قطری) به صورت ضربدری بین فریم‌ها نصب می‌شوند. نقش اصلی آن‌ها در جلوگیری از لق شدن، کج شدن و واژگونی اسکافلد تحت تأثیر بارهای جانبی مانند باد یا نیروهای ناشی از حرکت کارگران و تجهیزات است. اجزای اسکافلد و نحوه اتصال مهارها باید کاملاً دقیق و بر اساس نقشه‌های اجرایی باشد تا پایداری و سختی سازه تضمین شود.
پین و اشپیل (Pins & Split Pins)
پین‌ها و اشپیل‌ها قطعات کوچک اما حیاتی هستند که برای ایمن کردن اتصالات بین فریم‌ها و مهارها به کار می‌روند. پین‌ها معمولاً برای اتصال فریم‌های نر و مادگی اسکافلد مثلثی یا برای اتصال لوله‌های افقی به کلاهک‌های چکشی استفاده می‌شوند. اشپیل‌ها نیز برای قفل کردن پین‌ها در جای خود و جلوگیری از جدا شدن ناخواسته آن‌ها به کار می‌روند. اطمینان از جاگذاری صحیح تمامی پین‌ها و اشپیل‌ها قبل از بارگذاری بر روی اسکافلد، از اهمیت بالایی در ایمنی نصب اسکافلد برخوردار است.
بست و رابط
بست‌ها و رابط‌ها برای ایجاد اتصالات تکمیلی، تقویت نقاط خاص اسکافلد، یا اتصال اسکافلد به سازه اصلی ساختمان به کار می‌روند. بست‌ها در انواع مختلفی مانند بست گردان، بست ثابت، و بست اچ تولید می‌شوند که هر یک کاربرد خاص خود را دارند. رابط‌ها نیز برای افزایش طول لوله‌های افقی یا عمودی مورد استفاده قرار می‌گیرند. استفاده از بست‌ها و رابط‌های با کیفیت و استاندارد، و محکم کردن صحیح آن‌ها با آچار مخصوص، به افزایش پایداری و مقاومت کلی اسکافلد کمک شایانی می‌کند.
تخته‌گذاری (Planking/Decking)
تخته‌گذاری به معنای ایجاد سطح کاری ایمن بر روی اسکافلد است که کارگران و ابزارها بر روی آن قرار می‌گیرند. این تخته‌ها معمولاً از چوب فشرده، فلز یا کامپوزیت ساخته می‌شوند و باید دارای استحکام کافی برای تحمل بارهای وارده باشند. تخته‌ها باید به درستی روی لوله‌های افقی اسکافلد قرار گیرند و در صورت لزوم، با سیم یا گیره محکم شوند تا از جابجایی یا سقوط آن‌ها جلوگیری شود. عرض مناسب تخته‌گذاری و عدم وجود شکاف‌های بزرگ بین آن‌ها، از نکات مهم در تأمین ایمنی نصب اسکافلد است.
آمادگی پیش از نصب: زیرسازی ایمنی اسکافلد
موفقیت و ایمنی فرآیند نحوه نصب اسکافلد به طور قابل توجهی به مرحله آماده‌سازی و زیرسازی صحیح بستگی دارد. این مرحله شامل بررسی دقیق محل، تجهیزات و طراحی اولیه است.
بررسی و آماده‌سازی محل نصب
اولین گام در آماده‌سازی، بررسی دقیق محلی است که قرار است اسکافلد در آن نصب اسکافلد شود. این بررسی شامل موارد زیر است:
- سفت بودن و استحکام زمین: زمین زیر پایه‌های اسکافلد باید کاملاً سفت و مقاوم باشد تا بتواند بارهای سنگین ناشی از وزن اسکافلد، مصالح و کارگران را تحمل کند. اگر زمین سست یا نرم باشد (مانند خاک مرطوب یا شنی)، پایه‌ها ممکن است در طول زمان نشست کنند و تعادل اسکافلد را به هم بزنند که خطر فروپاشی را در پی دارد. در چنین مواردی، استفاده از تخته‌های ضخیم، الوارهای بزرگ، یا صفحات بتنی در زیر کفشک‌ها برای افزایش سطح تماس و توزیع بار ضروری است. این اقدام به سفت کاری اسکافلد کمک می‌کند.
- تراز بودن سطح زمین: سطح زمین باید تا حد امکان تراز باشد. ناهمواری‌ها می‌توانند باعث وارد آمدن بارهای نامتقارن به پایه‌ها و کاهش پایداری کلی اسکافلد شوند. اگر زمین کاملاً تراز نیست، می‌توان با استفاده از سرجک‌های قابل رگلاژ، اختلاف ارتفاع جزئی را جبران کرد و اسکافلد را به صورت دقیق تراز نمود. برای تراز کردن، ابتدا سطح کلی زمین با ابزارهایی مانند تراز بنایی یا تراز لیزری بررسی می‌شود و سپس تنظیمات لازم با سرجک‌ها انجام می‌گیرد.
- بررسی وجود موانع یا خطرات احتمالی: پیش از نصب اسکافلد، لازم است محیط اطراف از نظر وجود موانع فیزیکی یا خطرات پنهان بررسی شود. این موارد می‌تواند شامل کابل‌های برق هوایی یا زیرزمینی، لوله‌های آب و فاضلاب، گودال‌ها، یا شیب‌های تند باشد. در صورت وجود کابل‌های برق، باید حریم ایمنی رعایت شود یا با هماهنگی اداره برق، اقدامات لازم برای قطع موقت یا عایق‌کاری انجام گیرد. هرگونه مانع باید برداشته شود یا محل نصب اسکافلد به گونه‌ای تغییر کند که تداخلی با آن نداشته باشد.
بررسی سلامت قطعات اسکافلد
قبل از هر بار نصب اسکافلد، تمامی قطعات باید به دقت مورد بازرسی قرار گیرند تا از سلامت و کیفیت آن‌ها اطمینان حاصل شود. این بازرسی شامل موارد زیر است:
- عدم وجود درز، شکاف، خمیدگی یا خوردگی: لوله‌ها، فریم‌ها، مهارها، کفشک‌ها، سرجک‌ها و تمامی اتصالات باید عاری از هرگونه نقص باشند. خمیدگی در لوله‌ها می‌تواند توانایی تحمل بار آن‌ها را به شدت کاهش دهد و درز یا شکاف، نقطه ضعفی برای شکست تحت فشار ایجاد می‌کند. خوردگی (زنگ‌زدگی شدید) نیز مقاومت مکانیکی قطعات را تضعیف می‌کند.
- تطابق قطعات با استانداردها: اطمینان حاصل کنید که تمامی قطعات مورد استفاده از برندهای معتبر مانند سپاهان قالب و مطابق با استانداردهای ملی و بین‌المللی تولید شده‌اند. استفاده از قطعات غیراستاندارد یا تقلبی می‌تواند خطرات جدی به همراه داشته باشد.
طراحی و نقشه‌کشی اولیه
یک طرح مهندسی شده، پایه و اساس داربست بندی اصولی و ایمن است. این مرحله شامل:
- تعیین فواصل، ارتفاع و محل قرارگیری پایه‌ها: بر اساس نقشه سازه اصلی، بارهای وارده (بار مرده اسکافلد، بار زنده کارگران و مصالح، بار باد و…)، و نوع اسکافلد (مثلثی، چکشی، کاپلاک)، فاصله بهینه بین پایه‌ها و محل دقیق آن‌ها مشخص می‌شود. این طرح باید توسط یک مهندس سازه یا فردی با تجربه کافی در تحمل بار اسکافلد تایید شود.
- نقشه سازه و بارهای وارده: درک صحیح از بارهایی که قرار است اسکافلد تحمل کند (اعم از وزن بتن، قالب‌ها، تجهیزات و افراد) برای طراحی صحیح و جلوگیری از بارگذاری ایمن بیش از حد ضروری است. این اطلاعات معمولاً از نقشه‌های اجرایی پروژه به دست می‌آید.
تجهیزات حفاظت فردی (PPE) و ابزار لازم
تجهیزات حفاظت فردی برای کارگران نصب‌کننده اسکافلد و ابزار لازم برای نصب اسکافلد باید از پیش آماده و بازرسی شوند:
- تجهیزات حفاظت فردی: کلاه ایمنی، کفش ایمنی با پنجه فولادی، دستکش‌های مقاوم، لباس کار مناسب، و مهم‌تر از همه، کمربند ایمنی یا هارنس کامل به همراه طناب نجات برای کار در ارتفاع. این تجهیزات باید به صورت انفرادی برای هر کارگر فراهم شده و قبل از شروع کار از سلامت آن‌ها اطمینان حاصل شود.
- ابزار لازم: آچار مخصوص (برای بست‌ها و اتصالات)، تراز (برای تراز کردن دقیق)، چکش (برای اسکافلد چکشی و کوبیدن پین‌ها)، متر (برای اندازه‌گیری دقیق فواصل)، شاقول (برای بررسی عمود بودن پایه‌ها)، و دریل (در صورت نیاز برای لنگر انداختن به سازه). آماده بودن این ابزارها، نصب اسکافلد را سریع‌تر و ایمن‌تر می‌کند.
نحوه نصب گام به گام اسکافلد (فرآیند عمومی و نکات خاص هر نوع)
فرآیند نحوه نصب اسکافلد باید با دقت و طبق اصول مهندسی و ایمنی دنبال شود. این مراحل عمومی در تمامی انواع اسکافلد مشترک هستند، اما نکات خاص هر نوع نیز باید در نظر گرفته شوند.
۵.۱. تثبیت پایه‌ها
نخستین و حیاتی‌ترین گام در مراحل نصب اسکافلد، تثبیت محکم پایه‌ها در سطح زمین است. این کار به پایداری اولیه و سفت کاری اسکافلد کمک شایانی می‌کند:
- قرار دادن کفشک‌ها روی سطح آماده‌شده: پس از اطمینان از استحکام و تراز بودن زمین، کفشک‌ها (Base Plates) را در محل‌های مشخص شده طبق نقشه طراحی قرار دهید. این کفشک‌ها، بار را از پایه به سطح وسیع‌تری منتقل می‌کنند و از نشست زمین جلوگیری می‌کنند. در صورت سست بودن زمین، استفاده از تخته یا صفحات بتنی در زیر کفشک‌ها الزامی است.
- قرار دادن اولین ردیف فریم‌ها در کفشک‌ها: فریم‌های اولین ردیف را به آرامی و با دقت در شیارهای تعبیه‌شده روی کفشک‌ها قرار دهید. مطمئن شوید که فریم‌ها به صورت عمودی و در راستای دقیق قرار گرفته‌اند.
۵.۲. اتصالات اولیه و تراز کردن
پس از تثبیت پایه‌ها، نوبت به ایجاد اتصالات اولیه و تراز کردن دقیق می‌رسد:
- اتصال فریم‌ها به یکدیگر:
- برای اسکافلد مثلثی: فریم‌ها به صورت نر و مادگی به یکدیگر متصل می‌شوند. قسمت نر فریم بالایی وارد قسمت ماده فریم پایینی شده و سپس با پین یا اشپیل محکم می‌شود. اطمینان از قفل شدن کامل پین‌ها حیاتی است. این ویژگی نصب اسکافلد مثلثی را بسیار سریع می‌کند.
- برای اسکافلد چکشی/کاپلاک: در این سیستم‌ها، لوله‌های افقی (لجرها) و مورب (بریس‌ها) به لوله‌های عمودی (استانداردها) متصل می‌شوند. در اسکافلد چکشی، اتصالات با استفاده از گوه و چکش محکم می‌شوند؛ گوه باید به طور کامل در شیارهای کلاهک دیسکی فرو رود. در اسکافلد کاپلاک، لوله‌ها به قفل‌های فنجانی شکل روی استانداردها متصل می‌شوند و با چرخش و قفل شدن یک فنجان دیگر محکم می‌گردند. استفاده از ابزار مناسب و دقت در هر اتصال برای پایداری کلی سازه ضروری است.
- استفاده از سرجک‌های قابل رگلاژ برای تراز کردن دقیق اولین ردیف: حتی اگر زمین نسبتاً تراز باشد، باز هم استفاده از سرجک‌های قابل رگلاژ برای تنظیم دقیق ارتفاع و تراز کردن اسکافلد ضروری است. با استفاده از تراز بنایی یا لیزری، از تراز بودن هر فریم و کل سازه اطمینان حاصل کنید. این گام از مراحل نصب اسکافلد به توزیع یکنواخت بار و جلوگیری از تنش‌های ناخواسته کمک می‌کند.
۵.۳. نصب مهارهای افقی و مورب
مهاربندی، اسکلت اسکافلد را به یک سازه پایدار و مقاوم در برابر نیروهای جانبی تبدیل می‌کند:
- اهمیت مهاربندی صحیح در جلوگیری از لق شدن و واژگونی: مهارها (بریس‌ها) به صورت ضربدری یا افقی بین فریم‌ها نصب می‌شوند و مقاومت اسکافلد را در برابر بارهای جانبی مانند باد یا نیروهای وارده از بتن‌ریزی افزایش می‌دهند. عدم مهاربندی صحیح یکی از مشکلات رایج در نصب اسکافلد است که می‌تواند به حوادث منجر شود.
- نحوه اتصال مهارها و فواصل استاندارد آن‌ها: مهارها باید طبق نقشه طراحی و در فواصل استاندارد نصب شوند. هر نوع اسکافلد دارای الگوهای مهاربندی خاص خود است. برای مثال، در نصب اسکافلد مثلثی، قاب‌های مثلثی خود نوعی مهاربندی داخلی دارند، اما در انواع چکشی و کاپلاک، مهارهای افقی و مورب مجزا ضروری هستند. اطمینان از محکم بودن تمامی اتصالات مهارها با استفاده از پین، اشپیل یا بست، بسیار مهم است.
۵.۴. ادامه فرآیند نصب تا ارتفاع دلخواه
پس از تکمیل ردیف اول و مهاربندی اولیه، فرآیند نصب به صورت طبقه به طبقه ادامه می‌یابد:
- تکرار مراحل اتصال فریم‌ها و مهاربندی در ارتفاعات بالاتر: هر طبقه جدید با قرار دادن فریم‌های بعدی بر روی فریم‌های طبقه پایین‌تر و سپس مهاربندی صحیح آن‌ها شکل می‌گیرد. در هر مرحله، از تراز بودن عمودی و افقی اطمینان حاصل کنید.
- نکات مهم در افزایش ارتفاع و حفظ پایداری:
- در ارتفاعات بالا، اتصال اسکافلد به سازه اصلی ساختمان (anchoring) از طریق بست‌های مخصوص ضروری است تا از واژگونی آن جلوگیری شود. فاصله این اتصالات باید بر اساس محاسبات مهندسی و استانداردهای ایمنی نصب اسکافلد باشد.
- از پین و اشپیل‌های مناسب برای هر اتصال استفاده کرده و از سالم بودن آن‌ها اطمینان حاصل کنید.
- اجازه ندهید در حین نصب، قطعات سنگین روی اسکافلد انباشته شوند. بارگذاری باید متناسب با پیشرفت نصب باشد.
۵.۵. نصب کف‌سازی و نرده‌های محافظ (در صورت نیاز)
ایجاد سطح کار ایمن و محافظت از کارگران در ارتفاع بسیار مهم است:
- استفاده از تخته‌های مناسب و محکم کردن آن‌ها: تخته‌های کار باید از جنس مناسب و بدون ترک یا آسیب باشند. آن‌ها باید به طور محکم روی لوله‌های افقی اسکافلد قرار گیرند و در صورت لزوم با سیم یا گیره مخصوص به سازه متصل شوند تا از لغزش یا سقوط آن‌ها جلوگیری شود. هیچگونه شکاف بزرگی نباید بین تخته‌ها وجود داشته باشد.
- نصب نرده‌های ایمنی در اطراف سطوح کاری: در هر طبقه و در اطراف تمامی سطوح کاری که افراد در آنجا فعالیت می‌کنند، نصب نرده‌های محافظ (Handrails) در ارتفاع استاندارد الزامی است. این نرده‌ها شامل نرده بالایی، میانی و تخته پاخور (Toe Board) برای جلوگیری از سقوط ابزار و مصالح هستند. این اقدام حیاتی‌ترین بخش نکات ایمنی داربست بندی است.
نکات ایمنی حیاتی در حین و پس از نصب اسکافلد
ایمنی نصب اسکافلد نه تنها در حین اجرا، بلکه پس از آن نیز باید به طور مداوم پایش شود. رعایت این نکات برای جلوگیری از حوادث و تضمین سلامت کارگران و پایداری پروژه ضروری است.
حضور ناظر متخصص
ناظر متخصص یا مسئول ایمنی اسکافلد، فردی با تجربه و دانش کافی در زمینه نحوه نصب اسکافلد و استانداردهای ایمنی است که وظیفه نظارت بر تمامی مراحل نصب و تأیید نهایی آن را بر عهده دارد. حضور او در محل، تضمین می‌کند که تمامی دستورالعمل‌ها و نقشه‌ها به درستی اجرا شوند و از بروز خطاهای احتمالی جلوگیری می‌کند. ناظر مسئول آموزش نصب اسکافلد به تیم اجرایی نیز هست و باید اطمینان حاصل کند که تمامی کارگران به دانش و مهارت لازم مجهز هستند.
بازرسی‌های دوره‌ای
اسکافلد پس از نصب باید به صورت دوره‌ای و منظم بازرسی شود. این بازرسی‌ها شامل موارد زیر است:
- چک لیست روزانه: هر روز قبل از شروع کار، باید تمامی اجزای اسکافلد از نظر استحکام، پایداری، سلامت اتصالات، وضعیت تخته‌گذاری و نرده‌های محافظ بررسی شوند. این چک لیست باید شامل مواردی مانند عدم وجود لقی، آسیب‌دیدگی قطعات، و بارگذاری بیش از حد باشد.
- چک لیست هفتگی: بازرسی‌های جامع‌تری به صورت هفتگی یا پس از هرگونه تغییرات آب و هوایی شدید (مانند بادهای قوی یا باران‌های سنگین) باید انجام شود. این بازرسی توسط ناظر متخصص انجام می‌گیرد و هرگونه نقص یا مشکل باید فوراً برطرف شود.
بارگذاری ایمن
یکی از مهم‌ترین نکات ایمنی داربست بندی، رعایت ظرفیت تحمل بار اسکافلد است. هرگز نباید اسکافلد را بیش از حد مجاز بارگذاری کرد. بارگذاری بیش از حد، چه به صورت متمرکز و چه به صورت گسترده، می‌تواند باعث شکست یا تغییر شکل قطعات شده و منجر به فروپاشی اسکافلد شود. نقشه طراحی اسکافلد باید ظرفیت باربری مجاز را مشخص کند و تمامی کارگران باید از این محدودیت‌ها آگاه باشند.
علائم هشدار دهنده
نصب تابلوهای هشدار دهنده و محدودیت دسترسی در اطراف اسکافلد ضروری است. این تابلوها باید اطلاعات مهمی مانند “ورود افراد متفرقه ممنوع”، “ظرفیت بار مجاز”، “مسیرهای ایمن دسترسی” و “شماره تلفن اضطراری” را نمایش دهند. این علائم به افزایش آگاهی عمومی و جلوگیری از ورود افراد غیرمجاز به منطقه خطر کمک می‌کند.
شرایط آب و هوایی
شرایط آب و هوایی می‌تواند تأثیر مستقیمی بر پایداری اسکافلد داشته باشد. بادهای شدید، باران‌های سنگین، یخبندان و برف می‌توانند خطرات جدی ایجاد کنند. در صورت پیش‌بینی آب و هوای نامساعد، باید اقدامات احتیاطی لازم از جمله تخلیه اسکافلد از کارگران و مصالح، و در صورت لزوم، مهاربندی اضافی یا حتی برچیدن موقت بخش‌هایی از اسکافلد انجام شود. سطح لغزنده ناشی از باران یا یخ نیز می‌تواند خطر سقوط را افزایش دهد.
گواهینامه ایمنی
پس از تکمیل مراحل نصب اسکافلد و تأیید نهایی توسط ناظر متخصص، باید گواهینامه ایمنی برای اسکافلد صادر شود. این گواهینامه نشان‌دهنده آن است که اسکافلد طبق استانداردها نصب شده و برای استفاده ایمن است. این گواهینامه باید در محلی قابل رؤیت نصب شود و تنها پس از صدور آن، اجازه کار بر روی اسکافلد داده شود. در صورت هرگونه تغییر یا بازسازی در اسکافلد، گواهینامه باید مجدداً صادر شود.
ایمنی، اصل اول در هر پروژه ساختمانی است. نصب صحیح و بازرسی‌های مداوم اسکافلد، ضامن سلامت جان کارگران و پایداری پروژه خواهد بود.
باز کردن و جمع‌آوری اسکافلد: فرآیندی با اهمیت مشابه نصب
باز و بستن اسکافلد به همان اندازه که نحوه نصب اسکافلد اهمیت دارد، نیازمند دقت و رعایت اصول ایمنی است. جمع‌آوری نادرست می‌تواند به همان اندازه خطرناک باشد که نصب غلط.
اهمیت رعایت ترتیب
فرآیند باز و بستن اسکافلد باید کاملاً برعکس مراحل نصب اسکافلد انجام شود؛ یعنی از بالا به پایین. شروع از پایین می‌تواند منجر به بی‌ثباتی ساختار و فروپاشی ناگهانی شود. این ترتیب معکوس، پایداری موقت سازه را در حین جداسازی حفظ می‌کند.
مراحل باز کردن
مراحل باز و بستن اسکافلد به ترتیب زیر انجام می‌شود:
- آزاد کردن سرجک‌ها و جداسازی قالب‌ها از بتن: ابتدا، سرجک‌های قابل رگلاژ را به آرامی باز کرده و قالب‌ها را از سطح بتن جدا کنید. این کار باید با دقت و به گونه‌ای انجام شود که به بتن آسیب نرسد و بارگذاری از روی اسکافلد به تدریج کاهش یابد.
- برداشتن کف‌سازی و نرده‌ها: تخته‌های کف‌سازی و نرده‌های محافظ طبقه بالایی را به صورت ایمن بردارید. این قطعات باید با دقت به پایین منتقل شوند تا خطر سقوط ایجاد نکنند.
- باز کردن مهارهای افقی و مورب: مهارها را با رعایت ترتیب و از بالا به پایین جدا کنید. در این مرحله، حفظ تعادل سازه از اهمیت بالایی برخوردار است.
- جدا کردن فریم‌ها: فریم‌ها را به آرامی از یکدیگر جدا کرده و به پایین منتقل کنید. در مورد نصب اسکافلد مثلثی، پین‌ها و اشپیل‌ها را خارج کرده و فریم‌ها را از هم باز کنید. برای اسکافلد چکشی و کاپلاک، اتصالات گوه یا کاپ را باز کنید.
نکات ایمنی حین جمع‌آوری
نکات ایمنی داربست بندی در مرحله جمع‌آوری به اندازه نصب مهم هستند:
- خطر سقوط قطعات: تمامی قطعات باید به دقت و با استفاده از ابزار مناسب به پایین منتقل شوند. هرگز قطعات را به پایین پرتاب نکنید. استفاده از طناب یا بالابر برای پایین آوردن قطعات سنگین، خطر سقوط آن‌ها را کاهش می‌دهد.
- کار در ارتفاع: کارگران باید همچنان از تجهیزات حفاظت فردی (PPE) کامل، به ویژه کمربند ایمنی و طناب نجات، استفاده کنند.
- حضور ناظر متخصص: فرآیند جمع‌آوری نیز باید تحت نظارت یک فرد متخصص و آشنا به نحوه نصب اسکافلد و جمع‌آوری آن انجام شود تا از رعایت اصول ایمنی اطمینان حاصل شود.
- محدود کردن منطقه: منطقه زیر اسکافلد در حال جمع‌آوری باید از سایر فعالیت‌های ساختمانی جدا شده و با علائم هشدار دهنده مناسب، محدود شود تا از ورود افراد غیرمجاز به منطقه خطر جلوگیری شود.
انبارداری و نگهداری
پس از جمع‌آوری، قطعات اسکافلد باید به درستی انبار شوند تا برای استفاده مجدد در پروژه‌های آینده آماده باشند:
- تمیز کردن و بازرسی: تمامی قطعات باید تمیز شوند و از هرگونه بتن، گل و لای یا مواد زائد پاک گردند. سپس، هر قطعه باید مجدداً برای اطمینان از سلامت و عدم وجود آسیب‌دیدگی (خمیدگی، خوردگی، شکستگی) بازرسی شود.
- انبارداری مناسب: قطعات سالم و بازرسی‌شده باید بر اساس نوع و اندازه دسته‌بندی شده و در محلی خشک، مسقف و دور از رطوبت و عوامل خورنده انبار شوند. این کار به افزایش طول عمر قطعات و جلوگیری از مشکلات رایج در نصب اسکافلد در آینده کمک می‌کند.
اشتباهات رایج در نصب اسکافلد و راهکارهای جلوگیری
در فرآیند نحوه نصب اسکافلد، برخی اشتباهات رایج وجود دارند که می‌توانند منجر به حوادث و خسارات جبران‌ناپذیری شوند. شناخت این اشتباهات و آگاهی از راهکارهای جلوگیری از آن‌ها، برای افزایش ایمنی نصب اسکافلد و کارایی پروژه حیاتی است.
۱. عدم بررسی سفت بودن و تراز نبودن زمین
اشتباه: نادیده گرفتن وضعیت زمین زیر پایه‌های اسکافلد، منجر به نشست ناگهانی و از دست رفتن پایداری سازه می‌شود.
راهکار: قبل از شروع مراحل نصب اسکافلد، محل قرارگیری پایه‌ها باید به دقت از نظر استحکام و تراز بودن بررسی شود. در زمین‌های سست، استفاده از تخته‌های ضخیم، بلوک‌های بتنی یا حتی ایجاد فونداسیون موقت الزامی است. استفاده از سرجک‌های قابل رگلاژ برای تراز کردن دقیق و سفت کاری اسکافلد در زمین‌های با شیب ملایم نیز ضروری است.
۲. استفاده از قطعات معیوب یا غیراستاندارد
اشتباه: استفاده از لوله‌ها، فریم‌ها، بست‌ها یا سایر اجزای اسکافلد و نحوه اتصال که خمیدگی، ترک، خوردگی شدید یا نقص تولید دارند، مقاومت سازه را به شدت کاهش می‌دهد.
راهکار: تمامی قطعات باید قبل از استفاده، به دقت بازرسی شوند. هر قطعه معیوب یا مشکوک باید از دور خارج شده و تعمیر یا تعویض گردد. اطمینان از اینکه تمامی قطعات از برندهای معتبر و با کیفیت (مانند محصولات سپاهان قالب) هستند و استانداردهای لازم را دارا می‌باشند، بسیار مهم است. هرگز از قطعات دست‌ساز یا غیراستاندارد استفاده نکنید.
۳. عدم رعایت فواصل استاندارد بین پایه‌ها و مهارها
اشتباه: قرار دادن پایه‌ها با فواصل بیش از حد استاندارد یا عدم نصب کافی مهارهای افقی و مورب، باعث کاهش تحمل بار اسکافلد و پایداری آن در برابر بارهای جانبی می‌شود.
راهکار: داربست بندی اصولی بر اساس نقشه‌های مهندسی باید انجام شود. این نقشه‌ها، فواصل دقیق بین پایه‌ها و محل و نوع مهاربندی را بر اساس ارتفاع و بارهای وارده تعیین می‌کنند. مهارها باید به طور منظم و در فواصل مشخص (طبق استاندارد) نصب شوند تا از لق شدن و واژگونی اسکافلد جلوگیری شود.
۴. عدم آموزش کافی نیروی کار
اشتباه: واگذاری نحوه نصب اسکافلد به کارگران بدون آموزش یا تجربه کافی، خطرات جدی را به همراه دارد.
راهکار: تمامی کارگران درگیر در آموزش نصب اسکافلد باید آموزش‌های لازم را در مورد مراحل نصب اسکافلد، نکات ایمنی داربست بندی، شناخت ابزار لازم برای نصب اسکافلد و اجزای اسکافلد و نحوه اتصال صحیح آن‌ها دیده باشند. برگزاری دوره‌های آموزشی منظم و نظارت مستمر بر عملکرد آن‌ها، ضروری است. تنها افراد متخصص و دارای گواهینامه باید اجازه کار بر روی اسکافلد را داشته باشند.
۵. نادیده گرفتن مقررات ایمنی
اشتباه: بی‌توجهی به نکات ایمنی داربست بندی از جمله عدم استفاده از تجهیزات حفاظت فردی، عدم نصب نرده‌های محافظ، و عدم بازرسی‌های دوره‌ای.
راهکار: رعایت تمامی نکات ایمنی داربست بندی از جمله استفاده از کلاه ایمنی، کفش ایمنی، دستکش، و به خصوص کمربند ایمنی و هارنس کامل برای کار در ارتفاع، الزامی است. نرده‌های محافظ و تخته‌های پاخور باید در تمامی سطوح کاری نصب شوند. بازرسی‌های دوره‌ای و صدور گواهینامه ایمنی پس از هر مرحله نصب یا تغییرات، تضمین‌کننده ایمنی نصب اسکافلد خواهد بود. در نظر گرفتن شرایط آب و هوایی و اجتناب از کار در شرایط نامساعد جوی نیز از اهمیت بالایی برخوردار است.
شناخت دقیق و جلوگیری از اشتباهات رایج در نصب اسکافلد، نه تنها جان افراد را حفظ می‌کند، بلکه بهره‌وری و موفقیت پروژه را نیز تضمین می‌نماید.
نتیجه‌گیری
اسکافلد به عنوان یک سازه موقت اما حیاتی در صنعت ساخت‌وساز، نقش بی‌بدیلی در تأمین دسترسی ایمن به ارتفاعات و پشتیبانی از عملیات سنگین مانند بتن‌ریزی دارد. نحوه نصب اسکافلد، از آماده‌سازی زمین و انتخاب صحیح قطعات گرفته تا اجرای گام به گام اتصالات و مهاربندی، همگی فرآیندهایی هستند که باید با دقت فراوان و تحت نظارت متخصصین انجام گیرند. شناخت انواع اسکافلد از جمله نصب اسکافلد مثلثی، نصب اسکافلد چکشی و نصب اسکافلد کاپلاک و آگاهی از اجزای اسکافلد و نحوه اتصال صحیح آن‌ها، پایه و اساس یک داربست بندی اصولی و پایدار را تشکیل می‌دهد.
مهم‌تر از هر چیز، رعایت نکات ایمنی داربست بندی در تمامی مراحل نصب اسکافلد، حین استفاده و حتی در فرآیند باز و بستن اسکافلد، از اولویت بالایی برخوردار است. ایمنی نصب اسکافلد با بازرسی‌های مداوم، بارگذاری ایمن، و آموزش کافی نیروی کار تضمین می‌شود. اجتناب از مشکلات رایج در نصب اسکافلد و توجه به جزئیات مانند سفت کاری اسکافلد و استفاده صحیح از کفشک و سرجک اسکافلد، می‌تواند خطرات را به حداقل رسانده و بهره‌وری پروژه را به حداکثر برساند.
توصیه می‌شود همواره از تجهیزات با کیفیت و استاندارد، مانند محصولات ارائه شده توسط سپاهان قالب، استفاده کنید و برای آموزش نصب اسکافلد و اجرای آن، حتماً از نیروی کار ماهر و باتجربه بهره ببرید. در نهایت، در نظر داشته باشید که یک اسکافلد به درستی نصب شده، نه تنها به پایداری سازه کمک می‌کند، بلکه به عنوان ستون فقرات ایمنی در هر پروژه ساختمانی، ضامن سلامت جان انسان‌ها و موفقیت کلی طرح خواهد بود.
